فلسفه بر دو نوع است: يکي آنکه از مسيرهاي پاخورده سنت فلسفي و انديشمندان بزرگ ميگذرد و پرسش هايي ديرپا همچون «نفس چيست؟»، «آيا خدا وجود دارد؟»، «معرفت چيست ؟» و مواردي از اين دست را مطرح مي کند و ديگري فلسفه اي که رهپويانش از راه هاي رفته بيرون مي روند و وارد قلمرو بکرتري مي شوند و رويکرد فلسفي را براي موضوعات تازه اي به کار مي بندند که تاکنون بررسي نشده است. کتاب حاضر در گروه دوم جاي مي گيرد، چون هيچ يک از شاخه هاي فلسفه تاکنون ديزاين را در کانون توجه خود قرار نداده است.
البته درباره ديزاين نظريه هاي متعددي مطرح بوده است و از آنجا که واژه «فلسفه» قلمرو گسترده اي را در بر مي گيرد، بررسي اين نظريه ها را اغلب «فلسفه ديزاين» مي نامند. بين نظريه و فلسفه، اگرچه با يکديگر هم پوشاني دارند، تمايز مهمي هست. به طور کلي، تفاوت اين دو در آن است که بر خلاف فلسفه، انگيزه و کانون توجه اصلي نظريه ديزاين عمل ديزاين است . پرسش هايي که از دل نظريه برمي خيزد به نوعي برخاسته از ملاحظات عملي کنوني هستند و در چارچوب اين ملاحظات قرار دارند، ولي پرسش هاي فلسفي چنين نيستند. اين به هيچ وجه از اهميت نظريه کم نميکند و در واقع، شايد براي کسي که حرفه اش ديزاين است، نظريه بسيار سودمندتر از فلسفه باشد. ولي اين بدان معناست که مجموعه نوشته هاي نظري کنوني درباره ديزاين را نمي توان به همان معنايي که از «فلسفه هنر» سخن مي گوييم «فلسفه ديزاين» بناميم.
اين نکته ما را به اين پرسش مي رساند که چه چيزهايي در فلسفه ديزاين جاي مي گيرد و چه فايده اي براي دانشجويان با شاغلان ديزاين دارد. به عبارت کلي، فلسفه ديزاين در پرتو پرسش هايي که فلسفه بررسي مي کند به بررسي ديزاين و اهداف و مسائل خاص آن مي پردازد: پرسش هايي درباره دانش، اخلاق، زيبايي شناسي و سرش واقعيت. بايد گفت که فلسفه به جاي نتايج صريح و بي ابهام، معمولا طيفي از مواضع محتمل را ارائه ميدهد که هر يک مزيت ها و مشکلات خود را دارد. همچنين، گاهي نمي توان مواضع فلسفي را با توجه به سرشت آنها به صورت مستقيم در مورد امور زندگي واقعي» به کار بست. آنچه فلسفه واقعا به دانشجويان يا کاربرانش ارائه مي دهد چشم اندازي است گسترده تر درباره آنچه انجام ميدهند و رابطه آن با ساير جنبه هاي مهم زندگي انسان. توانايي نگريستن به کارهاي روزمره خود از چنين زاويه اي و انديشيدن براساس جايگاه آن در طرح بزرگ تر چيزها از نشانه هاي فرهيختگي است و اين همان چيزي است که فلسفه مي تواند براي پرورش آن به ما کمک کند.
همان طور که گفتيم تأملات فلسفي درباره «هنرهاي زيبا»، بر خلاف ديزاين، ستتي ديرپا دارد. اين مسئله به نوعي قابل درک است چون اگرچه هزاران سال است از آثار هنري برخورداريم، ولي ديزاين پديده اي کمابيش متأخراست. با اين همه، امروزه ديزاين از چنان رواج و وجهه اي برخوردار است که بي توجهي فلسفه به آن ناديده نمي ماند. در واقع، در ميان حرف و حديث هاي متأخر درباره «پايان هنر»، مي توان گفت که امروزه ديزاين از نظر اهميت فرهنگي بر هنر سايه انداخته است. اگر چنين باشد، شايد زمان مناسب براي بررسي فيلسوفانه ديزاين فرا رسيده باشد. ا
از اين رو، کتاب حاضر را به چنين بررسي اي اختصاص داده ايم و قلمرو فلسفه ديزاين را ترسيم کرده ايم و نشان داده ايم که دغدغه هايش، با آن نوع پرسش هاي بنياديني که ذهن فيلسوفان را به خود مشغول کرده است ارتباطي عميق دارد. خوشبختانه اين مسئله به دو دليل از آنچه به نظر مي رسد بلندپروازانه تر است. نخست اينکه اگرچه تاکنون حوزه پژوهش متمايزي که بتوان «فلسفه ديزاين» ناميد وجود نداشته است، فيلسوفاني که در
حوزه هاي مختلفي همچون زيبايي شناسي، اخلاق، معرفت شناسي، متافيزيک و فلسفه فناوري فعاليت دارند به طور مستقيم در زمينه ديزاين يا مسائل مرتبط با آن کارهاي جان درخشاني انجام داده اند. کتاب حاضر بيش از هر چيز در پي بررسي نظام مند اين کارهاست. دوم اينکه براي بررسي نظام مند ديزاين از نوعي الگو برخورداريم که جنبش مدرنيسم براي مان به يادگار گذاشته است.
اين نکته آخر توضيحي را طلب مي کند، چون معمولا اين ادعاي فلسفي مدرنيسم را نمي پذيرند که اين مکتب « چيزي فراتر از سبکي ديگر» است و آن را دقيقا سبک، يعني مرحله سبکي بسيار تحميل گرانه اي مي دانند که روزگارش سپري شده و به تاريخ ذوق ها[1] پيوسته است. ديدگاهي که در اينجا برگزيده ايم آن است که مدرنيست ها، روشن تر از هرکس ديگري، مسائل فلسفي اصلي مرتبط با ديزاين و پيوندهاي ميان آنها را درک مي کردند، اما اغلب نمي توانستند بينش هاي فلسفي خود در اين حوزه را بسط و گسترش دهند. بنابراين يکي از عناصر اصلي اين کتاب، تلاش براي بازسازي انديشه هاي اصلي مدرنيستي و قرار دادن آنها در معرض تحليل نقادانه است. اگرچه ديدگاه هايي که اندي