يکي از شگفتيهاي هنر اسلامي شيوه اي است که بوسيله آن در نخستين سالهاي هجرت سبکي کاملا روشن، يعني مجموعه اي کامل از نقش مايه ها، و يک روش ممتاز معماري توأم با عقيده و ايمان در هم آميخته شد. در اين مورد، هنر اسلامي کاملا مشخص از هنر مسيحيت است که گونه گوني، بيش از همساني، صفت مشخصه آن بوده است. آثار هنري در دوره هاي مختلف مسيحيت، بيزانس، کارولنژيان، رومانسک، گوتيک، و رنسانس با يکديگر تفاوت کلي داشت و ميان مناطقي که هنر از آنجا بر ميخاست تفاوتهاي بسيار بود. و در واقع گونه گوني آن اساس هنر بود. ولي در جهان اسلام همساني زماني و مکاني بيشتر بود. در وهله نخست هنرمندان اسلامي در راهي که هنرمندان رنسانس به جست و جوي کارهاي نو و ناشناخته رفتند قدم نگذاشتند، بلکه به الگويي که زمان و سنت براي هنر و ذوق و شايستگي آنان جايز مي شمرد همچنان وابسته ماندند، و به دنبال احيا و بازگشت به سوي آن بودند و با ايجاد تنوعي توصيفي، هوشيارانه، و زيرکانه روح هنر را جوان کردند. در وهله دوم پذيرفتن نمونه اي اصيل در سراسر منطقه، از هندوستان تا اسپانيا، است که ضمنا شكل بنيادين آرايش هنري را در يکدست کردن هنر تجربه کرد.
بدين دلايل، آثار هنري اسلامي، در نگاه نخست و به چشم مردم غرب، تا اندازهاي همسان و مانند يکديگر است، مشکل بتوان اشيائي را به مکاني خاص نسبت داد، و مشکل تر از آن تاريخ گذاري آنهاست. ولي با آشنا شدن بيشتر، تاثير نخستين از بين مي رود و هدف نويسنده نيز در تأليف کتاب اين است که ابتدا آثار را طبق زمان و سپس بر مبناي سرزمينهاي جغرافيايي معرفي کند، تا پيشرفت هايي را که طي سده هاي دراز رخ داده و نيز تنوعاتي را که در مناطق گوناگون به وجود آمده تصوير کند؛ زيرا دنياي اسلام سرزميني وسيع است، و طبعا جمعيت آن از همه نژادهاي شناخته شده بشري تشکيل يافته است.
ضرورت ايجاب مي کرد که اين کتاب به فصلهاي جداگانه تقسيم شود تا از بيشتر کتابهايي که درباره هنر اسلامي تأليف شده قابل تشخيص باشد، زيرا اغلب کتابهاي موجود درباره هنر اسلامي معمولا يا بر اساس محدوده جغرافيايي يا بر مبناي مواد و مصالح تدوين شده است؛ اما اين کتاب بر حسب منطقه اي خاص، يا موضوعي خاص مانند سفالگري، فلزکاري، نقاشي، يا هر چه که بتوان آن را در فصلي جداگانه بررسي کرد، تنظيم شده است. اميد مي رود ترتيباتي که داده شده بتواند نشان دهنده طبيعت و پيشرفت هايي باشد که در سراسر منطقه طي ادوار مختلف روي داده است، همچنين معرف عواملي باشد که موجب بازشناسي انواع هنرهاي يک ناحيه از ناحيه ديگر مي شود. و شرح کامل فضاي هنر اسلامي در چارچوب اين کتاب کوچک به هيچ وجه کاري آسان نبوده است، و براي انجام دادن آن مي بايست محدوديتهاي تصنعي ويژه اي، چه از نظر زمان يا مکان، به وجود مي آمد. در مورد زمان، داستان طبعا در سده هفدهم به پايان مي رسد، حتي اگر به همين دليل، گفتن بيش از چند کلمه درباره چيزهايي همچون فرش ايران يا قالي آسياي صغير، که براي بسياري از مردم بهترين زمينه شناخته شده هنر اسلامي است، غيرممکن باشد. در مورد مکان، هندوستان را از اين بررسي حذف کرده ايم، زيرا هنري که بر مبناي آنچه در حدود 1400 ميلادي 778 هجري عرضه شده - در هند به وجود آمده و گسترش يافته، خطوط بسيار مشخصي را طي کرده است که با آنچه در سرزمينهاي ديگر روي داده تفاوت فراوان دارد. به همين ترتيب غيرممکن بود که بتوان گفتاري درباره سلاح و تسليحات، جواهر آلات، صحافي کتاب، و جلا کاري آورد، گرچه فراورده هاي اين مکانها غالبة  بسيار زياد بوده است. و همين گونه محال بود که جنبه هاي ويژه تخصصي هنر اسلامي از قبيل البسه و نشانهاي خانوادگي يا خوشنويسي را، با وجود اهميت بسيار والاي آنها بررسي کنيم. تا به حال، عنوان آخرين مطلب به خوشنويسي مربوط مي شود، تنها کاري که مي توان کرد جلب توجه به اهميت زياد خط نوشته به عنوان عامل اصلي هنر تزييني است. هيچگونه تجزيه و تحليل تفصيلي، چه از خط کوفي رسمي يا خط نسخ روانتر، که در جاي موجود نامتناسب بودنش به اثبات رسيده، انجام نگرفته، گرچه چنين تحليلي را بايد به عنوان اصل مقدماتي هرگونه مطالعه مؤثر در هنر اسلامي مورد نظر داشت. بدين ترتيب بسياري از مطالب حذف شده است، ولي اميد مي رود که کليه مسائل عمده را مورد توجه قرار داده و سبکهاي بنيادي را قاطعانه بيان کرده باشيم، با اين هدف که انبوهي از مطالبي را، که براي نويسنده در طي ساليان دراز منبع شادي و علاقه بوده، در برابر گروه وسيعتري از مردم قرار داده باشيم؛ مهمتر اينکه، بسياري از اين مطالب هم ممکن است، با همه قضاوتها، جاي برجسته اي را در داستان هنر دوران گذشته بگيرد.